استان اردبیل یکی از استانهای ایران است که در شمال غربی این کشور در منطقه آذربایجان واقع شدهاست. مساحت این استان ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع (حدوداً ۱٫۰۹ درصد از مساحت کل کشور ایران) و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ برابر یک میلیون و ۲۴۹ هزار نفر میباشد. مرکز این استان شهر اردبیل است و بر طبق آخرین تقسیمات کشوری ، شامل ۱۰ شهرستان ، ۲۵ بخش ، ۲۱ شهر و ۶۶ دهستان می باشد. در ۲۲ دی سال ۱۳۷۱ لایحه استان شدن اردبیل در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و این استان در ۲۳ فروردین سال ۱۳۷۲ پس از نزدیک به ۳۰ سال پیگیری مردم اردبیل ، از استان آذربایجان شرقی جدا و به استانی مستقل تبدیل شد.
استان اردبیل یکی از مناطق مهم گردشگری در ایران است. یکی از ویژگیهای این استان آب و هوای مطبوع و خنک این منطقه در فصلهای بهار و تابستان است. مجتمعهای آبگرم سرعین در ۲۲ کیلومتری غرب شهر اردبیل یکی از مشهورترین مناطق گردشگری استان اردبیل است که در فصلهای گرم و به خصوص فصل تابستان ، میزبان دهها هزار نفر گردشگر از اقصی نقاط ایران و کشورهای خارجی است. سرعین بیشترین تعداد هتل و هتل آپارتمانها را با جمعیت نسبتاً کم ساکن در خود در مقایسه با سایر مناطق گردشگری ایران دارد.
نام گذاری اردبیل
اردبيل یا آرتاویل واژهای اوستایی است که از ترکیب دو کلمه «آرتا» بهمعنی "مقدّس" که طی گذر زمان به «ارد» تبدیل شدهاست (در کلماتی نظیر "اردشیر" نیز همین اتفاق افتاده است) و «ویل» که در متون اوستایی به معنای "ناحیه" و "شهر" است (و امروزه هم در اسامی برخی از مناطق آذربایجان نظیر لوندویل، ویلکیج و ویله دره می توان یافت) تشکیل شدهاست. . آدام اولئاریوس در سفری که به اردبیل داشته است عنوان نموده که اهالی شهر که ترک زبان هستند ، نام شهر را آردویل تلفظ می کنند. در مناطق تالش نشین استان، هنوز هم به اردبیل، «آردویل» میگویند که به معنای "ناحیّه مقدس" است.
اردبیل در طول تاریخ، به نام های گوناگونی ازجمله «دارالارشاد»، «دارالملک»، «دارالعرفان»، «دارالامان» و «شهر مقدس» ملقب بودهاست و در دورههای مختلف، مرکز ایالت آذربایجان بوده و بهعلت قرارداشتن در مسیر جاده ابریشم، از رونق اقتصادی بسیار خوبی، برخوردار بودهاست.
جاذبههای گردشگری استان اردبیل
برخی از جاذبههای گردشگری استان اردبیل عبارتند از:
آرامگاه شیخ صفیالدین (میراث جهانی یونسکو)
بقعه سید امین الدین جبراییل
مقبره شیخ حیدر،
کلیسای مریم مقدس اردبیل ،
موزه مردمشناسی اردبیل ،
جمعه مسجد ،
سنگنبشه ساسانی ،
آثار صخرهای ویند ،
کاروانسرای شاه عباسی اردبیل ،
شهر یئری ،
بازار اردبیل ،
دریاچه شورابیل ،
سبلان ، شیروان درهسی، عمارت آقازاده اردبیلی، جنگل فندقلو، پیست اسکی روی چمن جنگل فندقلوی نمین(اردبیل)، پیست اسکی آلوارس، منطقه گردشگری کپز، تفرجگاه بولاغلار، منطقه حفاظت شده آق داغ، منطقه گردشگری ازناو، روستای گردشگری کزج، ژئوپارک دربندمشکول (شهرستان کوثر)، گیلوان، دریاچه نئور، مجتمع آبدرمانی سرعین، چشمه آب گرم شابیل، قوتورسویی، آبگرم گیوی ، آبشار سردابه، آبشار گورگور آلوارس، آبشار شورشورنه (نمین) ، آبشارآق بلاغ (سیبیه خانی)، آبشار دیز (خلخال)، آبشار نره گر، آبشار شیروان دره، آبشار گورگور (مشگین شهر)، قلعه بربر، قلعه بوینی یوغون، دژ قهقهه، کهنه قلعه، قلعه بربر، دیو قالاسی، قیزقالاسی، قلعه اولتان، قلعه خسرو، غار تاریخی لاهرود، غار هفتخانه، غار تاریخی لاهرود، حمام درو، حمام سنگی شهر گیوی، و امامزاده سید ابراهیم لاهرود.
صنایع دستی استان اردبیل
اردبیل به واسطه داشتن تاریخ کهن در ادوار مختلف و تکامل در این دورهها صنایع دستی مختلفی را در جهت نیاز به ان به تکامل رسانده و به جوامع مختلف معرفی و صادر نموده است. به وضوح میتوان اوج این شکوه را در دوره صفویه جستجو نمود که بایستی این شکوه را به نام مکتب اردبیل ثبت نمود.
گلیم مشهور اردبیل
آبگینه
بافته و نساجی سنتی
رودوزیهای سنتی
سفال وسرامیک سنتی
صنایع دستی تلفیقی
صنایع دستی چرمی
صنایع دستی چوبی وحصیری
صنایه دستی سنگی
نمد مالی
گليم بافی
غذاهای سنتی استان اردبیل
از غذاهای سنتی استان اردبیل میتوان به کباب شیشلیگ، آلبالو پلو، لپه خورشت، اوماج آشی، آش دوغ، سوتلی آش، یارما آشی، بزباش، پیچاق قیمه، تاسکباب، ترحلوا، دومه کباب، باستیرما پلو، ترشیقرمه، چیغیرتما، حلوای سیاه، حلوای زرد، حلوای زنجبیل، خشیل، خورش قاتق، ساجایچی، سوغانسو، قرمهسبزی، قویماق، قیساوا، قیقاناق، کوفته، لونگی و هرا اشاره کرد.
آش دوغ اردبیل( آیران آشی ) مهمترین غذای سنتی اردبیل است و بهعنوان غذای سنتی جهانی شناخته شدهاست.
سوغاتی های استان اردبیل
از مهمترین سوغات اردبیل میتوان آبنبات، تخمهٔ آفتابگردان، حلوای سیاه، سرشیر، شیرینیهای محلی، شكلات روسته، عسل طبیعی سبلان، عصارهٔ گلهای سبلان و کره را نام برد.
حلوای سیاه اردبیل معجونی است که از جوانهٔ گندم و کرهٔ طبیعی تهیه میشود و بسیار مقوی و نيروزا میباشد.